ਸੂਰਜ ਦੀ ਅੱਖ

ਬੜੇ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਇਕ ਦੋਸਤ ਮਿਲਿਆ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀ ਇਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਹਿਸਟਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਸੀ । ਬੀ.ਏ. ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਇਕੱਠੇ ਪੜ੍ਹੇ ਸਾਂ। ਗੱਲਾਂ ਬਾਤਾਂ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, "ਅੱਜਕਲ੍ਹ ਤੇਰੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲਾਂ ਦੀ ਬੜੀ ਚਰਚਾ ਹ

ਭਾਵਨਾ....!

ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਅੰਦਰ, ਮੇਰਾ ਤੇਰਾ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਉਤਪੰਨ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਜਾਂਗਲੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਆਦਿ-ਮਾਨਵ ਤੋਂ ਮਾਨਵ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਸ ਤਾਂ ਕਰਦਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਉਹ 'ਬੰਦਾ' ਨਹੀ

ਪੂਰਵ ਕਥਾ/ਜੜ੍ਹਾਂ

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੋਣੀਆਂ ਭਰਪੂਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਰ-ਜ਼ਮੀਨ, ਨਦੀਆਂ, ਪਹਾੜ ਅਤੇ ਚਰਾਗਾਹਾਂ ਨੇ ਧਾੜਵੀਆਂ ਨੂੰ ਏਧਰ ਆਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। ਕਦੇ ਏਥੇ ਸੱਤ ਦਰਿਆ ਵਗਦੇ ਸਨ। ਸਿੰਧ, ਜਿਹਲਮ, ਚਨਾਬ, ਰਾਵੀ, ਬਿਆਸ, ਸਤਲੁਜ

ਤਖ਼ਤੇ ਤੋਂ ਤਖ਼ਤ ਵੱਲ....!

ਪੰਦਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਢਲਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਮਾਂ। ਤੇ ਹਾੜ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤਪਦੀ ਹੋਈ ਢਲਦੀ ਇਕ ਦੁਪਿਹਰ। ਹੁਣ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵੇਲਿਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਤੁੰਗ ਗੁਮਟਾਲਾ* ਤੋਂ ਕੋਈ ਚਾਰ ਕੁ ਕੋਹ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਵਸੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਇਕ ਬੇਲ ਗੱਡਾ। ਗ

ਲੱਖਪਤ ਰਾਇ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ, ਕੌੜਾ ਮੱਲ ਤੇ ਮੀਰ ਮੰਨੂ ਦੀ ਦਲੇਰੀ

ਲੱਖਪਤ ਰਾਇ ਸਿੱਖ-ਧਰਮ ਦਾ ਜਾਣੂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 'ਗੁੜ' ਸ਼ਬਦ ਕਹਿਣ ਉੱਪਰ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਤਰਕ ਦਿੰਦਿਆਂ ਤਨਜ਼ ਨਾਲ ਕਿਹਾ: 'ਗੁੜ ਕਹੇ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਗੁਰੂ ਚੇਤੇ ਕਰਕੇ ਜਜ਼ਬਾ ਭੜਕਦਾ ਹੈ। 'ਗੁੜ' ਨੂੰ ਰੋੜੀ ਜਾਂ ਭੇਲੀ

ਚੜ੍ਹਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਚੜ੍ਹਤ ਅਤੇ ਮੌਤ

ਗਰਮੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਸੀ। ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਨੇ ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਟੱਬਰ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੱਟ ਕੇ ਮੰਜੇ ਡਾਹ ਲਏ। ਖੱਬੀ ਬਾਚੀ ਦੀ ਕੱਚੀ ਕੰਧ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਲੰਮੀ ਖੁਰਲੀ 'ਤੇ ਊਠ, ਦੇ ਘੋੜੇ, ਮੱਝਾਂ ਅਤੇ ਬਲਦ ਬੰਨ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਖਾ

ਚੱਠਿਆਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ

ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੀ ਉਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਧਾਂਕ ਪੈ ਗਈ। ਰਸੂਲਪੁਰ ਦੇ ਚੱਠੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਹਰਾਮ ਕਰਦੇ ਆ ਰਹੇ ਸਨ। ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਚੱਠਿਆਂ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਕਮਰ-ਕੱਸੇ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦ

ਬਾਲ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬੀਮਾਰ ਹੋਣਾ ਤੇ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ

ਇਹ 1785 ਈ. ਦਾ ਵਰ੍ਹਾ ਸੀ । ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਦਾ ਵਾਰਿਸ ਬੀਮਾਰ ਸੀ। ਮਿਸਲ ਦੀ ਸਾਰੀ ਤਾਕਤ ਮੁਹਿੰਮ ਉੱਪਰ ਸੀ। ਸਥਿਤੀ ਬੜੀ ਚਿੰਤਾ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਆਖਰ, ਸਲਾਹੀਂ ਪਏ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰ ਲਿਆ। 'ਮੁੱਖ ਹਕੀਮ ਲਾਲਾ ਹਾਕਿਮ ਰਾਏ

ਸਦਾ ਕੌਰ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ

ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਸਦਾ ਕੌਰ ਉੱਸਲਵੱਟੇ ਲੈਂਦੀ ਰਹੀ। ਦੋ ਵਾਰ ਉੱਠ ਕੇ ਪਾਣੀ ਵੀ ਪੀਤਾ, ਚੈਨ ਫਿਰ ਵੀ ਨਾ ਆਈ। ਫਜ਼ਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾਲ ਉੱਠ ਬੈਠੀ। ਸਿਰ ਭਾਰਾ ਭਾਰਾ ਸੀ। ਹੈਰਾਨ ਹੋਈ... ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਲੰਘ गष्टी...? ਜਦ ਜੈ

ਪਗੜੀ ਦੀ ਰਸਮ ਤੇ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ੱਕੀ ਨੀਅਤ

ਭਰ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤੁਰ ਜਾਣ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ ਦੇ ਹਮਦਰਦਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸੋਗ ਮਨਾਇਆ। ਇਸ ਮਿਸਲ ਨਾਲ ਖਾਰ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਜੱਥੇਦਾਰ ਵੀ ਸਨ। ਉਹ ਅੰਦਰ-ਖਾਤੇ ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਉੱਪਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿਚ ਰੁੱਝ ਗਏ। ਘ

ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕੱਤਕੀ ਦਾ ਆਉਣਾ।

ਮੈਂ ਇਸ ਵੇਲੇ ਅਹਿਮਦਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤੈਮੂਰ ਸ਼ਾਹ ਦੀ ਮੌਤ ਪਿੱਛੋਂ: ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰਾ, ਹਮਾਯੂੰ, ਜਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਝਗੜੇ ਦੇ ਅਸਲ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ, ਬਾਹਰਲਾ ਬੂਹਾ ਖੜਕਿਆ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ

ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਹਮਲੇ ਦਾ ਖੌਫ਼

ਪੰਜਾਬ ਉੱਪਰ ਜੰਗ ਦੇ ਬੱਦਲ ਘਿਰੇ ਆਉਂਦੇ ਵੇਖ ਕੇ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੇ ਨਿੱਜੀ ਰੰਜਸ਼ਾਂ ਭੁਲਾ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਇਕੱਠ ਕੀਤਾ। ਰਾਮਗੜੀਏ, ਨਕਈ, ਕਨੱਈਏ, ਸ਼ੁੱਕਰਚੱਕੀਏ, ਭੰਗੀ ਸਭ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਏ। ਨਿਸ਼ਾਨ ਵਾਲੀਆ ਮਿਸਲ ਦੇ ਸਿੰਘ ਵੀ ਉਚੇਚਾ ਪੁੱਜੇ, ਭ

ਮਿਆਣੀ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਿਆਸ ਵਿਚ ਰੁੜਨਾ...

ਬਟਾਲੇ ਪੁੱਜਣ 'ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਬੜੇ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਹਵਾ ਵਿਚ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਕੇ ਸਲਾਮੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਸ਼ਗਨਾਂ ਦਾ ਤੇਲ ਚੋਇਆ ਗਿਆ। ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਠਹਿਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵੱਖਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਆਉ ਭਗਤ ਅਤੇ ਰਿਸ਼

ਜੋਧ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਖੇਡਣਾ ਤੇ ਸਦਾ ਕੌਰ ਤੇ ਡੋਰੇ ਪਾਉਣੇ...।

29 December 2023

ਸਦਾ ਕੌਰ ਅਜੇ ਮਿਆਣੀ ਉੱਪਰ ਕੀਤੇ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਨਮੋਸ਼ੀ ਭਰੀ ਹਾਰ ਦੇ ਸੰਤਾਪ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਈ, ਇਕ ਦਿਨ ਉਸ ਦੀ ਸੀਮਾ ਵਾਲੀ ਚੌਂਕੀ ਤੋਂ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਨੇ ਆ ਕੇ ਖ਼ਬਰ ਦਿੱਤੀ, 'ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬਾਂ, ਵਜ਼ੀਰਾਬਾਦ ਦਾ ਸਰਦਾਰ ਜੋਧ ਸਿੰਘ, ਮਜੀਠੇ ਲਾਗੇ

ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਉੱਪਰ ਫਿਰ ਹਮਲਾ ਤੇ ਚੱਠੇ ਦਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉੱਪਰ ਵਾਰ...

29 December 2023

ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਦਬਾਉਂਦਿਆਂ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਲੱਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋਇਆ, 1796 ਵਿਚ ਉਹ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਉੱਪਰ ਧਾਵਾ ਕਰਨ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਉਹ ਨਵੇਂ ਸਿਪਾਹੀ ਭਰਤੀ ਕਰਦਾ ਆਇਆ ਤੇ ਲੁੱਟ ਮਾਰ ਕ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਸ਼ਾਦੀ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਪਰ ਹਮਲੇ ਦੀ ਤਿਆਰੀ

1 January 2024

ਜਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ ਸੁਲਤਾਨ ਮਹਿਮੂਦ ਦੀ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਕੁਚਲ ਕੇ ਅਜੇ ਸਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਡੇ ਸਦਮੇ ਲੱਗ। ਪਹਿਲਾਂ ਅਹਿਮਦ ਖ਼ਾਨ ਹਨਚੀ, ਉਸ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਜਰਨੈਲ ਦੇ ਮਾਰੇ ਜਾਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਤੇਵਰ ਬਦਲ ਦਿੱਤੇ ਸਨ

ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਪਰ ਫਤੇਹ ਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਈਰਖਾ...

1 January 2024

6 ਜੁਲਾਈ 1799 ਦੀ ਰਾਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪਹਿਰ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਦਾ ਕੌਰ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਫੌਜ, ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ੋਰ ਸ਼ਰਾਬੇ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਰਾਹ ਪੈ ਗਈ। ਰਸਤੇ ਦੇ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਸੰਘਣੇ ਝੋਲਾਂ ਵਿਚ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਸੁੰਘਦੇ ਘੜੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਹਿਣਕਦੇ ਤਾਂ ਵਤਕੜਾ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ

1 January 2024

ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ, ਵਜੀਰਾਬਾਦ ਦਾ ਜੋਧ ਸਿੰਘ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਿਆਣੀ ਦਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜੀਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਗੁਪਤ ਸਭਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ਦਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰ ਲਿਆ। ਜੈਕਾਰੇ ਛ

ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਵੱਲੋਂ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਪੈਗਾਮ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੂਤ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਆਉਣਾ...

2 January 2024

ਕੁਝ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿਚ ਸਭ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਚੱਲਣ ਦਾ ਵਚਨ ਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਈਰਖਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਰ उगे। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਅਤੇ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਦੋਹ

ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ

2 January 2024

ਪੰਜਾਬ ਅੰਦਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਵਜੋਂ ਗੱਦੀ ਉੱਪਰ ਬੈਠਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਫੈਲ ਗਈ। ਇਹ ਵੀ ਸੂਹ ਮਿਲ ਗਈ। ਇਕ ਵਿਸਾਖ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਬਾਬਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਪਰ ਕੇਸਰ ਦਾ ਟਿੱਕਾ ਲਗਾ ਕੇ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਹ

ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ਉਦਦੀਨ ਦਾ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਆਉਣਾ

2 January 2024

ਅੱਖ ਦੇ ਦਰਦ ਨਾਲ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੇਹਾਲ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਕੇ ਆਖਿਆ-ਪਤਾ ਕਰੋ ਅਗਰ ਹਕੀਮ ਦੇ ਆਉਣ ਵਿਚ ਦੇਰੀ ਹੋ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਸ ਕੋਲ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।' ਪਰ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਬਾਹਰ ਆਇਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਹਕੀਮ ਗੁਲਾਮ ਮੋਹੀਉਦੀਨ ਕੱਛ ਵਿਚ

ਕਾਂਗੜੇ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ... !

ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਫਤੇਹ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ, ਗੁਜਰਾਤ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਚੱਲ ਪਏ ਹਨ ਤੇ ਗੁਜਰਾਂ ਵਾਲਾ ਲੰਘ ਆਏ ਹਨ, ਉਸ ਦੇ ਹੋਸ਼ ਗੁੰਮ ਹੋ ਗਏ। ਲੜਨ ਲਈ ਤਿਆਰੀ ਤਾਂ ਕੀ ਹੋਣੀ ਸੀ, ਏਨੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਤ

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ ਤੇ ਫਤੇਹ... !

ਸੋਣ ਦਾ ਮਹੀਨਾ। ਕਾਲੇ ਬੱਦਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਅਸਮਾਨ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਸੀਲ ਉੱਪਰੋ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਸਦੀ ਝੰਗ-ਝੰਗ ਹੋਈ ਰਾਵੀ । ਨਾਲ ਖੜ੍ਹੇ ਮੁੱਢਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੇ ਲੰਗੋਟੀਏ ਸਾਥੀ, ਧੰਨਾ ਸਿੰਘ ਮਲਵਈ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰਾਵਰ ਸਿੰਘ। ਪਿਛਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਪੱਗ ਵੱਟ ਭ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਮੇਰਾਂ ਨਾਲ ਨਿਕਾਹ... !

ਪੰਡਾਲ ਸਜ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਪ੍ਰਾਹੁਣੇ ਆਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ। ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ਉਦਦੀਨ, ਚੁਛੇਏ ਨਿਗਾਹ ਰੱਖ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਕਿਧਰੇ ਕੋਈ ਕੋਤਾਹੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ। ਪ੍ਰਾਹੁਣਿਆਂ ਨੂੰ ਰੁਤਬਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿਠਾਉਣ ਲਈ ਨੌਕਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸੀ

ਮੋਰਾਂ, ਦਰਬਾਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ

ਪੂਰੇ ਪੰਜ ਦਿਨ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀ ਆਰਾਮਗਾਹ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਨਿਬਣਿਆ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ, ਚਾਹੇ ਤਿੰਨੇ ਵੀ ਉੱਚੇ ਰੁਤਬੇ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ, ਉਧਰ ਜਾਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਿਰਫ ਵਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜਉਦਦੀਨ ਦਾ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਨੂਰਉਦਦੀਨ ਜਿਹੜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ

ਮਹਾਰਾਜਾ, ਮੋਰਾਂ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਹੋਲੀ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਫੁਰਮਾਨ ਉੱਪਰ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ, ਫਤੇਹ ਸਿੰ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ, ਭਾਰੀ ਫੌਜ ਲੈ ਕੇ ਕਪੂਰਥਲਾ ਤੋਂ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਆਏ ਪਿੰਡਾਂ, ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਭਰੇ ਸਹਿਮੇ ਲੋਕ ਧੂੜ ਉਡਾਉਂਦੇ ਜਾਂਦੇ ਲਸ਼ਕਰ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ। ਡਰ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਹ ਘੁੱਟ

ਪ੍ਰੋ. ਕੇਤਕੀ ਦੀਆਂ ਨਸ਼ਤਰਾਂ

ਪ੍ਰੋ. ਕੇਤਕੀ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਆਖ਼ਰ ਮੇਰੀ ਉਡੀਕ ਖਤਮ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਉੱਪਰ ਮੰਦ ਮੰਦ ਮੁਸਕਾਨ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਦਾ ਅਧੂਰਾ ਖਰੜਾ ਉਸ ਨੇ ਟੇਬਲ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਕੁਝ ਦੇਰ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ। ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਨਾ ਆਈ।

ਫਿਰ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਤੇ ਮਰਹੱਟੇ ਜਸਵੰਤ ਰਾਏ ਹੋਲਕਰ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ

ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਲੰਘ ਗਿਆ। ਪਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਜੇ ਵੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਬਕਾਇਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਧਾਰ ਰਿਹਾ। ਦਰਬਾਰੀ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਸਨ। ਮੋਰਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿਚ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤਬਦੀਲੀ ਆਈ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਰਾਣੀਵਾਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱ

ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਦੀ ਸੰਧੀ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਚਿੰਤਾ

ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦਾ ਏਨਾ ਇਕੱਠ ਹੋਣ ਦੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਇਕੱਠ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਹਰ ਇਕ ਦੀ ਆਪਣੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰ ਸੀ। ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗਰਜਵੀਂ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ— 'ਬਿਨਾਂ ਪੂਛ ਵਾਲੇ ਬਾਦਰਾਂ

ਅਚਾਨਕ ਬੀਮਾਰ ਹੋਣਾ ਤੇ ਸ਼ਾਲਾਮਾਰ ਬਾਗ਼ ਵਿਚ ਆਉਣਾ..

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਉਰਜਾ ਨਾਲ ਭਰੇ ਨਵੇਂ ਸੁਪਨੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਨ, ਇਕ ਉਤਸ਼ਾਹਜਨਕ ਖ਼ਬਰ ਨਾਲ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਚਮਿਆਰੀ ਦਾ ਸਰਦਾਰ ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣਾ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ, ਬਾਰੀ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਦੁਆਬਾ ਵਿਚਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਹਾਕਮ ਸੀ। ਵਰਨ ਕਾਰ

ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਨਾਭੇ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿਚ ਸੁਲਾਹ ਕਰਵਾਉਣ ਜਾਣਾ...

ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਰਾਜਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਤੇ ਨਾਭੇ ਦੇ ਰਾਜਾ ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸੰਦੇਸ਼ ਭਿਜਵਾ ਦਿੱਤਾ, 'ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ, ਇਕ ਹਫਤੇ ਬਾਅਦ ਪਟਿਆਲੇ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਵਣਗੇ। ਜਦ, ਜਾਣ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਵਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ਉਦਦ

ਕਾਂਗੜੇ ਉੱਪਰ ਚੜਾਈ ਤੇ ਮਹਿਤਾਬ ਰਾਣੀ ਦੇ ਜੋੜੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦਾ ਜਨਮ

11 January 2024

ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਅਮੀਰੀ ਨੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅੰਦਰ ਲਾਲਸਾ ਪੈਦਾ ਤਾਂ ਕੀਤੀ ਹੀ ਸੀ, ਦੁਆਬੇ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿਚ ਫਿਰਦਿਆਂ, ਸ਼ੇਰ, ਬਘਿਆੜ ਅਤੇ ਚਿੱਛਾ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਉਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਪਿੱਛੇ ਲੱਗਿਆ

ਕਸੂਰ ਉੱਪਰ ਫਤੇਹ ਤੇ ਫਿਰ ਸਤਲੁਜ ਪਾਰ ਦੀ ਤਿਆਰੀ

11 January 2024

ਕਸੂਰ ਦੇ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਨਗਾਰੇ ਦੀ ਚੋਟ 'ਤੇ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਈ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜੰਗੀ ਬਾਣੇ ਵਿਚ ਵੇਖ ਕੇ, ਫਕੀਰ ਨੂੰ ਫਿਕਰ ਹੋਇਆ। ਮੌਕਾ ਵੇਖ ਕੇ ਅਰਜ਼ ਕੀਤੀ 'ਸਰਦਾਰ ਅਜੇ ਹਜੂਰ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਲੋੜ ਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਮ

ਫਿਰ ਸਤਲੁਜ ਪਾਰ ਵੱਲ ਤੇ ਫਤੇਹ ਸਿੰਘ ਕਾਲਿਆਂ ਵਾਲਾ ਦੀ ਮੌਤ

12 January 2024

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਫੌਜ-ਏ-ਖ਼ਾਸ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਸ਼ਾਨੋ-ਸ਼ੌਕਤ ਨਾਲ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਨਿਕਲੀ ਤਾਂ ਲੋਕ ਘਰਾਂ ਦੀਆ ਛੱਤਾਂ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਰਸਤਿਆਂ ਦੇ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀਂ ਖੜ੍ਹੇ ਅਚੰਭਤ ਹੋਏ ਦੇਖਣ ਲੱਗੇ। ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀਆਂ ਵਰਦੀਆਂ। ਸਿਰਾਂ ਉੱ

ਸਿਆਲਕੋਟ ਉੱਪਰ ਫਤੇਹ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਫ਼ਿਕਰ

12 January 2024

ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ, ਸਤਲੁਜ ਪਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਹਾਕਮਾਂ ਵਿਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਹੌਸਲੇ ਅੱਗ ਉਹ ਨਿਉਂ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਆਉ ਭਗਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਤੋਹਫ਼ੇ ਅਤੇ ਨਜ਼ਰਾਨੇ ਭੇਂਟ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦਾ ਭਰੋ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੂਤ ਮੈਟਕਾਫ਼ ਦੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ

12 January 2024

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਚਮੁੱਚ ਹੋਰਾਨ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਲਾਰਡ ਲੋਕ ਦੇ ਸਤਲੁਜ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਵਾਲੇ ਸੁਝਾਅ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ? ਇਹ ਫਿਰੋਗੀ ਏਨੀ ਦੂਰ ਤੱਕ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ? ਪਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਇ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਤਣਾਅ ਤੇ ਯੁੱਧ ਦੇ ਆਸਾਰ

13 January 2024

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਲਾਮ ਲਸ਼ਕਰ ਨੂੰ ਤੰਬੂ ਸਮੇਟਦਿਆਂ ਅਤੇ ਚਾਲੇ ਪਾਉਂਦਿਆ ਵੇਖ ਕੇ, ਚਾਰਲਸ ਮੈਟਕਾ ਬੜਾ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇਕ ਨੁਮਾਇੰਦਾ ਤੁਰੰਤ ਇਹ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ-'ਕੀ ਮਹਾਰਾਜ ਲਾਹੌਰ ਵਾਪਸ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ -ਮਹਾਰਾਜ ਆਪਣੀ ਸੈਨਾ ਲੈ ਕੇ ਸ

ਜਰਨੈਲਾਂ, ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਤੇ ਤੋਰਨ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ

13 January 2024

ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚੋਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੂਰੇ ਸਜੇ ਹੋਏ ਹਾਥੀ ਉੱਪਰ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਅੱਗੇ ਤੇ ਕੁਝ ਪਿੱਛੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਘੋੜਿਆਂ ਉੱਪਰ ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਸੇਵਕ ਸਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਗਾਰਾ ਅਤੇ ਢੋਲ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਲਾਹੌਰ ਵਾਸੀ ਅਜੇਹਾ ਜਲੂਸ

ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਨਾਲ ਸੰਧੀ ਦਾ ਅਸਰ ਤੇ ਡੋਗਰਿਆਂ ਦਾ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਆਗਮਨ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ, ਫ਼ਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ਉਦਦੀਨ ਨੂੰ ਜੰਗ ਰੋਕੇ ਜਾਣ ਦੇ ਅਸਲ ਕਾਰਨਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨਾਂ 'ਚ ਵਕੀਰ ਨੇ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਏ। ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਇਹਨਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵਕੀਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ: -ਸਰਕਾਰ,

ਮੁਲਤਾਨ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹਕੂਮਤ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਮਿੱਤਰਤਾ ਦੀ ਇਕ ਤਰਫਾ ਸੰਧੀ ਕਾਰਨ ਚੜ੍ਹੇ ਗੁੱਸੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਸੈਨਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਝੋਕ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਖੁਦ ਵੀ ਮੁਹਿੰਮ ਲੈ ਕੇ ਚੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਰ ਪਾਸਿਉ

ਸ਼ਾਹੀ ਦਰਬਾਲ ਵਿਚ ਅਮੀਰਾਂ-ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ

ਮੁਲਤਾਨ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਮੁੜੀ ਫੌਜ ਦੇ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪੌੜਾਂ ਦੇ ਖੜਾਕ ਨੇ, ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਜਗਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਸਮਾਂ 1811 ਈਸਵੀ ਦਾ ਸੀ। ਲਾਹੌਰ ਪੁੱਜਦਿਆਂ ਹੀ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, 'ਜਿਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਬਗਾ

ਸ਼ਾਹੀ ਵਿਆਹ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਾਂ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਖਾਉਣਾ

ਜੰਗਾਂ, ਮਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰੀਆਂ, ਉਗਰਾਹੀਆਂ, ਕਬਜ਼ੇ ਭੁੱਲ ਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੇ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਿਆਰੀ ਵਿਚ ਮਸ਼ਰੂਫ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਇਸ ਸ਼ਾਹੀ ਵਿਆਹ

ਦੋ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਹਿ-ਮਾਤ ਦੀ ਖੇਡ ਤੇ ਕੋਹੇਨੂਰ ਹੀਰੇ ਦਾ ਤਲਿਸਮ

15 January 2024

ਕੁੰਵਰ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਅਜੇ ਬਾਲਗ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਤੇ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ...। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਡੂੰਘੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਸੀ। ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਵੀ ਸੀ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਹ ਇਕ ਬਾਪ ਵੀ ਸੀ। ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ, ਉਸ ਦੇ ਬੋਲਣ ਦਾ ਢੰਗ, ਉਸ ਦੀ ਚਾਲ-ਢਾਲ, ਪਹਿ

ਕੋਹੇਨੂਰ ਹੀਰਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਲਕੀਅਤ ਬਣਿਆ

15 January 2024

ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਸ਼ਮੀਰ ਉੱਪਰ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ ਤੇ ਦਰਬਾਰੀ ਵਿਕਰਾਂ ਤੋਂ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋ ਕੇ ਠੰਢੀਆਂ ਤ੍ਰਿਕਾਲਾਂ ਵੇਲੇ ਖੁਬਸੂਰਤ ਨਾਚੀਆਂ: ਦੀਆਂ ਅਦਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮਸਤ ਹੁੰਦਿਆਂ ਤੇ ਰਾਤਾਂ, ਮੇਰਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੂ ਵਿਚ ਖੀਵ ਹੁੰਦਿਆਂ ਗੁਜ

ਸ਼ਾਹ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਮੁਬਾਰਕ ਹਵੇਲੀ ਵਿਚੋਂ ਫਰਾਰ ਹੋਣਾ ਤੇ ਅਟਕ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ

15 January 2024

ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਮੁਬਾਰਕ ਹਵੇਲੀ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਸ਼ਾਹ ਸੁਜਾਹ ਹੀਰਾ ਖੁਹਾ ਲੈਣ ਦੇ ਸੋਗ ਵਿਚ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਪਰ ਮੁਰਦਿਆਂ ਵਾਂਗ ਡਿੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਜਾਪਿਆ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਇਹ ਕਾਫ਼ਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਾਹ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀ ਅਣਖ, ਗੌਰਵ,

ਪ੍ਰੋ. ਕੌਤਕੀ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਆਉਣਾ

ਮੈਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਲਗਾਉਣ ਬਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਖੋਜਣ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਸਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸੱਦਾ ਆ ਗਿਆ। ਮਈ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਬੋਰਡ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਮੁੰਬਈ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਮਿੱਤਰ ਪ੍ਰੋ. ਕੋਤਕੀ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕੀਤਾ

ਮਹਾਂ ਦਰਬਾਰ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ

ਅਟਕ ਤੋਂ ਜੇਤੂ ਹੋ ਕੇ ਪਰਤੇ ਫਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜ਼ਉਦਦੀਨ ਨੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਸੰਭਾਲ ਲਈਆਂ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕੋਹੇਨੂਰ ਹੀਰੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਫਰਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਬਾਰੇ ਫ਼ਕੀਰ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣ

ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿਚ ਹਾਰ ਤੇ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦਾ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ- ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚਿੰਤਤ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿਚ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਇਲਾਕਿਆ ਵਿਚੋਂ ਲੰਘਦਿਆਂ, ਜਗੀਰਦਾਰਾਂ, ਨਵਾਬਾਂ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਤੁਹਫਿਆਂ ਨਾਲ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਸੈਨਾ ਟੁਕੜੀਆਂ ਲੇ ਕੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਇਸ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ

ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਾਤਾ ਰਾਜ ਕੌਰ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਤੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਤੇ ਹਮਲਾ

ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਫਤੇਹ ਗਜਾਈ, ਫਤੇਹ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ ਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ-'ਖ਼ਾਲਸਾ ਜੀਓ, ਕਮਰ-ਕੱਸੇ -ਕਮਰ ਕੱਸੇ ਤਾਂ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਜੋ, ਵੇਖਦੇ ਨਹੀਂ ਪਏ?" ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਟੋਕਿਆ। -ਸਹੀ ਏ, ਮੇਰੀ ਗੱਲ ਧ

ਮੁਲਤਾਨ ਉੱਪਰ ਫਤੇਹ ਦਾ ਡੰਕਾ

ਰਾਣੀ ਸਦਾ ਕੌਰ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਸੱਸ ਹੋਣ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਗਈ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਸੀ ਕਿ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਲਈ, ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ ਤੇ ਉਹ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਲਾਹੌਰ ਅੰਦਰ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਦਰਿਆ ਵਿਚ ਰੁੜ ਜਾਣਾ... ਕੁੰਵਰ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਵੱਲੋਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਣਾ

17 January 2024

ਬਰਸਾਤਾਂ ਦਾ ਮੌਸਮ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਸੀ । ਵਰੁਦੇ ਮੀਂਹ ਵਿਚ ਲੰਮੀ ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ ਉਸ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਪਹਾੜਾਂ ਵੱਲੋਂ ਆਉਂਦੇ ਮਿੱਟੀ ਰੰਗੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਆਪੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਏ ਠਾਠਾਂ ਮਾਰਦੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿਤ ਠਿੱਲ੍ਹਣ ਤ

ਕਸ਼ਮੀਰ ਉੱਪਰ ਫਤੇਹ ਤੇ ਕੁੰਵਰ ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦੇਸ ਨਿਕਾਲਾ

17 January 2024

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਪੂਰੇ ਰਾਜ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਹੜੇ ਕਿਹੜੇ ਮੰਤਰੀ ਜਾਣਗੇ। ਕਿੰਨੀ ਫੌਜ ਜਾਏਗੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਦੌਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ। ਕਿਥੇ ਕਿਥੇ ਪੜਾਅ ਕਰਨੇ ਹਨ, ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ

ਅੰਗਰੇਜ਼ ਸੈਲਾਨੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਤੇ ਰਾਣੀ ਸਦਾ ਕੌਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰਬੰਦ

17 January 2024

ਇਕ ਦਿਨ ਵਿਚ ਹੀ ਵਕੀਰ ਅਜ਼ੀਜਉਦਦੀਨ ਨੇ ਮੁਰਕਰਾਫਟ ਬਾਰੇ ਜੇ ਕੁਝ ਜਾਣਿਆ ਸੀ, ਮਹਾਰਾਜੇ ਪਾਸ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਹੁੰਚਾ ਦਿੱਤੀ। ਹੁਣ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਮਿਲ ਗਈ। ਦੇਹਾਂ ਛਕੀਰ ਭਰਾਵਾਂ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ।

ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਉੱਪਰ ਮੁੜ ਹਮਲਾ

ਸੰਨ 1822 ਮਾਰਚ ਦਾ ਮਹੀਨਾ। ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਅਜੇ ਏਨੀ ਗਰਮੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਆਈ। ਟਾਵੇਂ ਟਾਵੇਂ ਲੋਕ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਛੱਤਾਂ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿਚ ਸੋਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ। ਸਵੇਰੇ ਸਵੇਰੇ ਮੌਸਮ ਬਹੁਤ ਸੁਹਾਵਣਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਇਕ ਖੂਬਸੂਰਤ ਦਿਨ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀ

ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਤੇ ਅਕਾਲੀ ਫੂਲਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਮੌਤ

ਕਦੇ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਵੇਲੇ, ਕਦੇ ਪਹਿਰ ਦੇ ਤੜਕੇ, ਲਾਹੌਰ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਘੋੜਿਆ ਦੇ ਪੌੜਾਂ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਸੁਣਦੀਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਉਹ ਚਿਰਾਂ ਤੋਂ ਆਦੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਜਾਣਦੇ ਸਨ, ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਮੁਹਿੰਮ ਤੋਂ ਕਾਸਦ ਫਤੇਹ ਜਾਂ ਹਾਰ ਦੇ ਸੁਨੇਹੇ ਦੇਣ

ਜੰਗ ਤੋਂ ਉਚਾਟ ਮਨ ਤੇ ਨਾਚ-ਮਹਿਫਲਾਂ

ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅੰਦਰ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਤੈਅ ਕਰਕੇ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਮੋੜਾ ਪਾ ਲਿਆ। ਹੁਣ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਣੀਵਾਸ, ਸਾਲਾਮਾਰ ਬਾਗ ਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਨਾਚੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਮਾਰ ਰਹੀਆਂ ਸੁਣਨ ਲੱਗੀਆਂ ਸਨ। ਔਸ਼ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਮੇਤ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬੀਮਾਰ ਹੋਣਾ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਸੂਸੀ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚਾਰਾਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵੱਲ ਘੋੜਾ ਚੜਾਉਂਦਾ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਭਟਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਵਕਤ ਪਾਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਅੱਗ ਰੱਖਿਅਕ ਚੇਰਾਨ ਸਨ। ਸਵੇਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਭਾਵੇਂ ਏਨੀ ਗਰਮੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਸਿਖ਼ਰ 'ਤੇ ਆਇਆ ਸੂਰਜ ਪਿੰਡਾ ਸਾੜਨ ਲੱਗਾ। ਘੋੜੇ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਫ਼ਦਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਫੇਰੀਆਂ ਤੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਗੜਬੜਾਂ

ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਲਈ ਸਵਾਗਤੀ ਪੱਤਰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ-ਡਾ. ਮੇਰੇ ਅਗਰ ਮੈਨੂੰ ਲੰਮਾ ਸਫਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਨਾ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਆਪ ਦੇ ਸਵਾਗਤ ਲਈ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਕਤ ਮੇਰੇ ਦੋਨੋਂ ਸ਼ਹਿ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਫ਼ਦਾਂ ਦੀਆਂ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਫੇਰੀਆਂ ਤੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਗੜਬੜਾਂ

ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਲਈ ਸਵਾਗਤੀ ਪੱਤਰ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ-'ਡਾ. ਮੇਰੇ ਅਗਰ ਮੈਨੂੰ ਲੰਮਾ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾਂ ਨਾ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਖ਼ੁਦ ਆਪ ਦੇ ਸਵਾਗਤ ਲਈ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਵਕਤ ਮੇਰੇ ਦੋਨੋਂ ਸ਼

ਰਾਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਤੇ ਪਹਾੜਨਾਂ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਰਾਣੀਵਾਸ ਵਿਚ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਹੌਰ ਪੁੱਜਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸੇਹਿਤ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੁਝ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਤੇ ਕੁਝ ਸ਼ਰਾਬ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਨਾ ਰੱਖਣ ਕਾਰਨ ਸੇਹਿਤ ਫਿਰ ਵਿਗੜ ਗਈ। ਦੂਸਰੀ ਚਿੰਤਾ ਸਯੀਅਦ ਅਹਿਮਦ ਦੇ ਅਹਿਦ ਵਾਲੀ ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਹੱਜ ਕਰਨ ਗਿਆ,

ਪ੍ਰੋ. ਕੌਤਕੀ ਵੱਲੋਂ ਨਵੀਆਂ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਕਿਰਦਾਰ

ਮੈਂ ਅਜੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਬਰਨਜ਼ ਵੱਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਂਦੇ ਤਹਫਿਆਂ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਲੱਭਣ ਵਿਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਹੜੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਵੱਲੋਂ ਭੇਜੇ ਗਏ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਫੋਨ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵੱਜੀ। ਅਗਿਓ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤ ਪ੍ਰੋ. ਕੋਤਕੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ- 'ਮਹਾਰਾਜੇ ਦਾ

ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੂਤ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿਚ ਤੇ ਚੋਪੜ ਸੰਧੀ ਲਈ ਤਿਆਰੀਆਂ

ਪਿਛਲੇ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸੈਲਾਨੀਆ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਅਤੇ ਦਰਿਆ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਫਟੀਨੈਂਟ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਬਰਨਚ ਸੈਲਾਨੀ ਬਣ ਕੇ ਘੁੰਮਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਜੈਕਮਾਉਣ ਯਾਤਰੀ ਬਣ ਕੇ ਆਇਆ।

ਲਾਰਡ ਬੈਂਟਿਕ ਨਾਲ ਰੋਪੜ ਦੀ ਸੰਧੀ ਤੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ

25 ਅਕਤੂਬਰ 1831 ਨੂੰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ 16 ਹਜ਼ਾਰ ਘੋੜਸਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲਾਮ-ਲਸ਼ਕਰ ਨਾਲ ਰੋਪੜ ਪੁੱਜ ਗਿਆ। ਇਕ ਉੱਚੇ ਟਿੱਲੇ ਉੱਪਰ ਮੁਲਾਕਾਤ ਲਈ ਜਗਾਹ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਮੰਡਪ ਆਪਣੀ ਅਨੋਖੀ ਆਤਾ ਨਾਲ ਚਮਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਤੰਬੂ ਦੇ

ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਆਉਣ ਜਾਣ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਗੁਲ ਬੇਗ਼ਮ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਕੇ ਲਿਆਉਣਾ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਸੱਚਮੁਚ ਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਜਾਸੂਸ ਸਨ, ਜਿਹੜੇ ਸੈਲਾਨੀ ਬਣ ਕੇ ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਣ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਰ ਵਰਾਂਸੀਸੀ ਲਾਹੌਰ

ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀਆਂ ਲਗਾਤਾਰ ਫੇਰੀਆਂ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਸੇਬ

ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਕਾਰਨ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਜੇਕਾ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੀ ਫੈਲ ਗਈ ਸੀ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ, ਮਹਾਰਾਜੇ, ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਜਾਣਕੇ ਹੋਰਾਨ ਰਹਿ ਜ

ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਤੇ ਸ਼ੇਰਨੀ ਦਾ ਬੱਚਾ ਜਾਲ ਵਿਚ

ਮਨ ਦੀ ਢਹਿੰਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਸ ਮਿਕਾਰ ਖੇਡਣ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਸਭ ਤੋਂ ਕਾਰਗਰ ਸੀ। ਅੱਜ ਬੱਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨਾਲ ਭਾਵੇਂ ਉਸਦਾ ਜੀ ਪਰਚਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਸਿੱਧ ਵੱਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੀ ਹੱਦ

ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਦੀਆਂ ਰੌਣਕਾਂ ਪਰਤੀਆਂ ਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ

ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਰੋਣਕ ਪਰਤ ਆਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਜਮਾਂਦਾਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਉਹ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਤੋਂ ਆਸ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਕਰ ਉਗਰਾਹ ਕੇ ਲੈ ਆਇਆ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦੌਰਾ ਤੇ ਕੁੰਵਰ ਨੋਨਿਹਾਲ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜਦ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਰਾਤ ਦੀਆਂ ਮਹਿਫਲਾਂ ਦੇਰ ਤੱਕ ਮਾਣਦਾ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਵਿਕਰਮੰਦ, ਫਕੀਰ ਅਜੀਜਉਦਦੀਨ ਰਹਿੰਦਾ। ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਤਾਂ ਪੈਂਦੀ ਹੀ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੇਹਿਤ ਵੀ ਹੁਣ ਪਹ

ਨੋਨਿਹਾਲ ਦਾ ਸ਼ਾਹੀ ਵਿਆਹ ਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਵਿੱਚ ਫਿਰ ਬਗਾਵਤ

ਕੁਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ-ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਦਿਨ ਪਰਤ ਆਏ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪ੍ਰਾਹਣਿਆ ਬਰਾਤੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਕੀਤੀ। ਦਿਲਕਸ਼ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਧੂ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ 'ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ' ਭੇਜਣ

ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵੇ ਦਾ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣਾ

ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਆਪਣੀਆ ਜਿੱਤਾਂ, ਦਰ੍ਹਾ ਮੈਂਬਰ ਤੱਕ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਜਮਰੌਦ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਲਵੇ ਦੀ ਪੂਰੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਸੀ। ਇਲਾਕਾ ਨਿਵਾਸੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਬਾਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ

ਅੰਗਰੇਜ਼, ਅਫ਼ਗਾਨ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰਾਂ ਦੀ ਕੂਟਨੀਤੀ

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨ ਸਦਾ ਕਬਾਬ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਕਦੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮੌਕਾ ਆਇਆ, ਇਹ ਦੇ ਗੁਆਢੀ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਬਣਕੇ ਚਿੰਬੜਦੇ ਰਹ

ਸ਼ਾਹ ਸੁਜਾਨ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਤੇ ਬਿਠਾਉਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਧਿਰੀ ਸੰਧੀ ਸ਼ਹਿ ਔਰ ਮਾਤ ਦੀ ਖੇਡ

ਸ਼ਾਹ ਸੁਜਾਨ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਤੇ ਬਿਠਾਉਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਧਿਰੀ ਸੰਧੀ ਸ਼ਹਿ ਔਰ ਮਾਤ ਦੀ ਖੇਡ ਆਪਣੀ ਰਹਾਇਸ਼ ਉੱਪਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਾਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਸਾਰੇ ਚੁੱਪ ਸਨ

ਲਾਰਡ ਆਕਲੈਂਡ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਦਾ ਫਿਰ ਦੌਰਾ

ਲਾਰਡ ਆਕਲੈਂਡ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਦਾ ਫਿਰ ਦੌਰਾ ਲਾਰਡ ਆਕਲੈਂਡ ਦਾ ਦੂਤ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਸ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰੀ ਬਨਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ,

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੀ ਮੌਤ

ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਮਹਿਲ ਉਦਾਸ ਸਨ। ਜਦ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਬੀਮਾਰ ਸੀ, ਰਾਣੀਵਾਸ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੀ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੁਲਾਸ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੁਣਿਆ। ਦਾਸੀਆਂ ਦਾ ਹਾਸਾ-ਠੱਠਾ ਅਤੇ ਚੋਹਲ-ਮੋਹਲ ਗਾਇਬ ਸ

ਪ੍ਰੋ. ਕੌਤਕੀ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ