ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰੁੱਧ ਬਗ਼ਾਵਤ

ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ, ਵਜੀਰਾਬਾਦ ਦਾ ਜੋਧ ਸਿੰਘ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਤੇ ਮਿਆਣੀ ਦਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜੀਆ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ। ਗੁਪਤ ਸਭਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢਣ ਦਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰ ਲਿਆ। ਜੈਕਾਰੇ ਛੱਡੇ ਗਏ। ਫੌਜਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਦਿਨ ਤੈਅ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕਸੂਰ ਦੇ ਨਿਜ਼ਾਮਉਦਦੀਨ ਨੂੰ ਹਰ ਸਮੇਂ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਦੂਤ ਰਾਹੀਂ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਬੁੱਢੇ ਸੂਰਮੇ ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੂਤ ਰਾਹੀਂ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਏ ਪਾਸ ਇਕ ਪੱਤਰ ਭੇਜਿਆ।

ਸਿੰਘ ਸਾਹਬ, ਵਜੀਰਾਬਾਦ ਦਾ ਜੋਧ ਸਿੰਘ, ਗੁਰੂ ਕੀ ਨਗਰੀ ਦਾ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ

ਜਰੂਰ ਦਾ ਨਿਜ਼ਾਮਉਦਦੀਨ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਲੈ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਲਾਗੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ

ਗਈ ਚੱਲ ਪਏ ਨੇ | ਮੇਰੀ ਫੌਜ ਵੀ ਤਿਆਰ ਏ। ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਆ ਮਿਲਣਾ ।

ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖ਼ਤ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਜਵਾਬ ਲਿਖ ਕੇ ਦੂਤ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕਰ

'ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀਓ। ਮੇਰੀ ਸੇਹਿਤ ਕੁਝ ਢਿੱਲੀ ਏ। ਠੀਕ ਸਮੇਂ ਮੇਰੀ ਫੌਜ ਢੁਕਵੀ ਜਵਾਨ ਉੱਪਰ ਪੁੱਜ ਜਾਵੇਗੀ। ਵੱਲ ਹੁੰਦਿਆਂ ਮੈਂ ਵੀ ਫੋਰਨ ਆ ਮਿਲਾਂਗਾ। ਤੁਸੀਂ ਜਾਹਰ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕਰ ਦੇਵਣਾ।

ਫੌਜਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਕੋਈ ਸਵੇਰੇ, ਕੋਈ ਸ਼ਾਮੀਂ, ਕੋਈ ਸਤੀ। ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਪੂਰੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਸੀ ਉਸ ਨੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, ਰਣਜੀਤ ਦੇ ਮਾਮੇ ਦਲ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਹੋ ਗਈ ਏ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਠਾਹੋਰ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰਾਂਗੇ, ਉਹ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲੇ ਉੱਪਰ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਿਆ ਏ। ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਝਿਜਕਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਦਾ ਜਾਂਦਾ ਕਰ ਲਿਆ।

ਇਹ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਜੈਕਾਰਾ ਛੱਡਿਆ ਗਿਆ।

ਕੂਚ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸਲਾਹ ਹੋਈ ਤਾਂ, ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਉਡੀਕਣ ਲਈ ਤੇ ਪਣੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇਥੇ ਇਕ ਦਿਨ ਹੋਰ ਰੁਕੇ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਠੀਕ -ਜਿਆ ਗਿਆ। ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਕਿੱਥੇ ਕੁ ਪੁੱਜ ਗਈ ਹੈ, ਸੁਹ ਲਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ।

ਇਸ ਸਾਰੀ ਸਾਜ਼ਸ਼ ਦਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਫੌਜੀ ਜੱਥਿਆ ਦੀ ਹਿਲ-ਜੁਲ ਨੇ ਸਾਰੀ ਬਗਾਵਤ ਨਸ਼ਰ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਗੁਜਰਾਂ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਆਏ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਇਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਨੇ, ਦਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਨੀਅਤ ਬਾਰੇ ਸਾਰੀ ਸੂਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਉਸੇ ਘੜੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 10 ਤੇਜ਼ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਦੌੜਾਏ। ਦਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਮੁਹਕਮ ਚੰਦ ਨੂੰ ਰਾਮ ਨਗਰ ਤਲਬ ਕਰ ਲਿਆ। ਆਪ ਉਹ ਫੌਜ ਲੈ ਕੇ ਅਕਾਲਗੜ੍ਹ ਜਾ ਬੈਠਾ।

ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਦਲ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮੁਹਕਮ ਚੰਦ ਰਾਮ ਨਗਰ ਪੁੱਜੇ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੁਕਮ 'ਤੇ ਦਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਿਰੁੱਧ ਜੁੜੀ ਫੌਜ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਫੈਲ ਗਈ ਸੀ। ਸਦਾ ਕੌਰ ਤੁਰੰਤ ਲਾਹੌਰ ਪੁੱਜੀ। ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲਗੜ੍ਹ ਵਿਚ ਹੈ। ਉਹ ਬਿਨਾਂ ਸਾਹ ਲਿਆ ਅਕਾਲਗੜ੍ਹ ਪਹੁੰਚ ਗਈ।

-ਕਾਕਾ ਜੀ, ਇਹ ਖਤਰੇ ਦੀ ਘੜੀ ਹੈ। ਦੂਸਰਾ ਮੁਹਾਜ ਖੋਲ੍ਹਣਾ ਅਕਲਮੰਦੀ ਨਹੀਂ। ਸਦਾ ਕੌਰ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਲੱਗੀ।

-ਮਾਈ ਜੀ, ਆਪਣੇ ਹੀ ਬੁੱਕਲ ਦੇ ਸੱਪ ਬਣ ਜਾਣ ਤਾਂ ਮੁਹਾਜ ਥੋੜ੍ਹਾ ਈ ਵੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ?'

-ਮੌਕਾ ਵਿਚਾਰੇ, ਏਹਨਾਂ ਨਾਲ ਫੇਰ ਸਿੱਝ ਲਵਾਂਗੇ। ਓਧਰ ਸਾਰੇ ਰੰਗੀ, ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਏ ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੇ, ਕਿਲ੍ਹਾ ਇਕ ਵਾਰ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਕਾਕਾ ਜੀ. ਤਾਂ.... । ਸਦਾ ਕੌਰ ਨੂੰ ਸੁੱਝਿਆ ਨਾ ਕਿਹੜੀ ਸਹੀ ਗੱਲ ਕਹੇ।

-ਆਪਣੇ, ਦੂਸਰਿਆ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਮਾਈ ਜੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੋਲਿਆ।

-ਕਾਕਾ ਜੀ, ਦਲ ਸਿੰਘ ਤੁਸਾਂ ਦਾ ਮਾਮਾ ਏ। ਇਹ ਭੰਗੀ ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਦੇ ਬਹਿਕਾਵੇ 'ਚ ਆਇਆ ਏ। ਇਕ ਵਾਰ ਖਿਮਾ ਕਰ ਦਿਓ। ਹੁਣ ਆਪਣਿਆਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਸਦਾ ਕੌਰ ਦੇ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣ 'ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਦਲ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਅਕਾਲਗੜ੍ਹ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਦਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਰਤੂਤ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਦਾਤਾਰ ਕੌਰ ਵੀ ਗੁੱਜਰਾਂ ਵਾਲੇ ਹੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਮਹੀਨੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਉਸ ਦੀ ਲੋੜ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਸੀ।

ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਸਦਾ ਕੌਰ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਉਹ ਲਾਹੌਰ ਪਰਤ ਆਇਆ।

...

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬੜੀ ਤੀਬਰਤਾ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ। ਲਾਹੋਰ ਪੁੱਜਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਖੁਫ਼ੀਆ-ਤੰਤਰ ਨੇ ਖ਼ਬਰ ਦਿੱਤੀ-'ਸਿੰਘ ਸਾਹਬ ਭੰਗੀਆਂ ਦਾ ਗਠਜੋੜ ਭਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ, ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਏ।

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਲੱਗੀ ਕਾਠੀ, ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਚਾੜ੍ਹਿਆ- 'ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕਰੋ। ਫੌਜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਉਹ ਖੁਦ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਸੰਤ ਖੇਹ ਬਾਹਰ ਪਿੰਡ ਸੀਨ ਦੇ ਲਾਗੇ ਆ ਕੇ ਉਸਨੇ ਫੌਜ ਨੂੰ ਮੋਰਚੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਜੱਟ ਤੇਬੂ ਗੱਡੇ ਜਾਣ ਲੱਗੇ। ਵੇਖਦਿਆ ਵੇਖਦਿਆਂ ਸੀਨ ਲਾਗੇ ਜੰਬੂਆਂ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਪਿੰਡ ਆ ਵਸਿਆ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਿਸ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਰੰਗੀਆਂ ਦਾ ਗਠਜੋੜ, ਲਾਹੌਰ ਵੱਲ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਬਾਰੇ ਸੁਣ ਕੇ ਹੀ ਦਾਲ ਮੰਨੀ ਹੋ ਗਈ। ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਅਜੇ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਈ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੀ ਤਮੀਨ ਪਿੰਡ ਨੇੜੇ ਤੰਬੂ ਜਾ ਗਏ।

ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਆਹਮੋ ਸਾਹਮਣੇ ਡਟ ਗਈਆਂ।

1800 ਈ. ਦੀ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ | ਮੌਸਮ ਬੇਹੱਦ ਖੁਸ਼ਗਵਾਰ| ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ, ਆਪਣੇ ਤੰਬੂ ਵਿਚ ਰੰਗਰਲੀਆਂ ਨਾ ਮਨਾਵੇ ਤਾ ਜੰਗੀ ਕਾਹਦਾ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਤਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਨਾਚੀਆਂ ਵੀ ਨਾਲ ਲੈ ਆਇਆ ਸੀ। ਲਾਗੇ ਹੀ ਜੰਗਲ ਸੀ। ਤੁਸੀਨ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਹੋਰ ਵੀ ਆਸ ਪਾਸ ਪਿੰਡ ਸਨ। ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਰਿਹਾ। ਸਿਪਾਹੀ ਵੀ ਮੌਜ-ਮਸਤੀ ਕਰਨ ਲੱਗੇ

ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਆ ਅਜੇ ਵੀ ਆ ਕੇ ਭੰਗੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੋਇਆ, 'ਕੀ ਪਤਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਹੀ ਬੈਠਾ ਹੋਵੇ।

ਤੁਸੀਨ ਅਤੇ ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਵਸਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਾਹ ਸੁੱਕੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਊਠਾ ਘੋੜਿਆਂ ਨੇ ਫਸਲਾਂ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਦਾਣਾ ਵੀ ਮਿਲਣ ਦੀ ਆਸ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਚਾਰਾ ਵੀ ਦੋਹਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਜਾਨਵਰ ਹਜ਼ਮ ਕਰ ਗਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਪਸ਼ੂ ਖਾਲੀ ਖੁਰਲੀਆਂ 'ਤੇ ਭੁੱਖੋ ਪੜੇ ਰੱਸੇ ਤੁੜਵਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਬੱਚੇ ਵਿਲਕਦੇ। ਔਰਤਾਂ ਡਰਦੀਆਂ ਸਾਹਤ ਨਾ ਨਿਕਲਦੀਆਂ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਨਾ ਆਈ, ਇਹ ਭੇਜ ਏਨੇ ਚਿਰ ਦੀ ਏਥੇ ਕਿਉਂ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਲੜਦੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਜਾਂ ਇਥੋਂ ਹਿੱਲਦੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ? ਡਰਦੇ ਲੋਕ ਘਰਾਂ ਲਈ ਖਾਲਣ ਲੈਣ ਵੀ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਨਿਕਲਦੇ। ਬਹੁਤੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਠੰਢੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ।

ਪੜਾਅ ਲੰਮਾ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ। ਸਦਾ ਕੌਰ ਨੇ ਅੱਕ ਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ।...

ਨਹੀਂ ਮਾਈ ਜੀ, ਉਹ ਫੌਜ ਲੈ ਕੇ ਚੜ੍ਹੇ ਹਨ | ਪਹਿਲ ਉਹ ਕਰਨਗੇ | ਅਸੀਂ ਰੋਕਾਂਗੇ|

-ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਹਲਿਆਂ ਬਹਿ ਕੇ ਖਾਣਾ

-ਮਾਈ ਜੀ, ਜੇ ਵੀ ਹੈ -ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਟੇਕਿਆ, 'ਮੈਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਮਲਾ ਨਹੀ ਕਰਾਂਗਾ।

ਸਦਾ ਕੌਰ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਤੰਬੂ ਵਿਚ ਚਲੀ ਗਈ।

ਸਿਪਾਹੀ ਤਾਂ ਬੇਚੈਨ ਅਤੇ ਦੁੱਖੀ ਸਨ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵਧੇਰੇ ਦੁੱਖੀ ਸਨ। ਕਈ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਚਿਆ। ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਖੂਹ ਵੀ ਖ਼ਾਲੀ ਕਰ ਦਿੱਤੇ । ਫਿਰ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦਾ ਕਦੇ ਕੋਈ ਬੱਕਰਾ ਨਾ ਲੱਭਦਾ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਮੁਰਗੇ ਘਰ ਨਾ ਮੁੜਦੇ। ਅਜੀਬ ਜਿਹਾ ਦਹਿਸ਼ਤ ਭਰਿਆ ਮਾਹੌਲ ਬਣ ਗਿਆ।

ਹੁਣ ਨਿਜਾਮਉਦਦੀਨ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿਚ ਬੇਚੈਨੀ ਫੈਲਣ ਲੱਗੀ। ਰਾਮਗੜ੍ਹੀਏ ਦੀ ਫੌਜ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆਈ। ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਆਪਣੀਆਂ ਰੰਗ-ਰਲੀਆਂ ਵਿਚ ਮਸਤ ਸੀ। ਹਮਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪੈਂਦਾ। ਗਠਜੋੜ ਦੀਆਂ ਚੂਲਾਂ ਢਿੱਲੀਆਂ ਹੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਇਕ ਹੋਰ ਤਿਆਨਕ ਖ਼ਬਰ ਸੀ, ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।

ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਲਾਬ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤੰਬੂ ਪੁੱਟੇ, ਫਿਰ ਨਿਜਾਮਉਦਦੀਨ ਨੇ ਵੀ ਪੜਾਅ ਚੁੱਕਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਪਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸੁਪਨੇ ਅਧੂਰ ਲੈ ਕੇ ਗੁਜਰਾਤ ਮੁੜ ਗਿਆ।

ਸਾਹਮਣੇ ਮੈਦਾਨ ਉਜੜਿਆ ਵੇਖ ਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਨੇ, ਹਵਾ ਵਿਚ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾਈਆਂ। ਜੈਕਾਰੇ ਛੱਡੇ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਨੂੰ ਮੋੜੇ ਪਾ ਲਏ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਘੋੜੇ ਉੱਪਰ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਹੌਰ ਅੰਦਰ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੀ ਜੋ ਜੇ ਕਾਰ ਹੋਣ ਲੱਗੀ।

ਪਹਿਲਾਂ ਲਾਹੌਰ ਵਾਸੀ ਪੂਰੇ ਘਬਰਾਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਪਰ ਵਕਤ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ ਸੀ। ਦੋ ਮਹੀਨਿਆ ਦੇ ਲੰਮੇ ਪੜਾਅ ਸਮੇਂ ਉਸ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਹਰ ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਮਾਨ ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਦਾਖ਼ਲ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ, ਬਿਨਾਂ ਲੜਾਈ ਦੇ ਹੋਈ ਫਤੇਹ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਤੋਪ ਦੇ ਗੋਲੇ ਦਾਗੇ ਗਏ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਕੋ ਫ਼ਿਕਰ ਸੀ-ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਹਲੇ ਬਿਠਾ ਕੇ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਖਜਾਨਾ ਵੀ ਮਸਤਾਨਾ ਸੀ। ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦੇਣ ਲਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਆਹਰੇ ਲਾਉਣ ਲਈ, ਜੰਮੂ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੁੱਟ ਦੇ ਮਾਲ ਦਾ ਲਾਲਚ ਵੀ ਬਣਿਆ ਰਹੇਗਾ ਤੇ ਵਿਹਲਿਆਂ ਵਿਚ ਰੋਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਫੈਲੇਗਾ।

ਆਪਣੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ। ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਪਹਾੜੀਆਂ ਨਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹਿਸਾਬ ਦੀ ਬਰਾਬਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੀ । ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵੇਲੇ ਪਹਾੜੀਆਂ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਹਮਲਾ

ਕਰਨ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਸਨ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅੱਖ ਜੰਮੂ ਰਾਜੇ ਦੇ ਖਜਾਨੇ ਉੱਪਰ ਸੀ।

ਭਸੀਨ ਤੋਂ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਵਿਹਲਿਆ ਬਹਿ ਕੇ ਮੁੜੀ ਫੌਜ ਦਾ ਰੁਖ਼ ਜੰਮੂ ਵੱਲ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਾ ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਕਈ ਖਤਰਾ ਸੀ, ਨਾ ਹੀ ਜਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਆਉਣ ਦਾ ਸਾਹਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਇਕ ਨਵੇਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਉਹ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ।

ਹਰ ਰਾਜੇ ਵਾਂਗ, ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਦਾ ਵੀ ਆਪਣਾ ਹੀ ਖੁਫ਼ੀਆ-ਜਾਲ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲ ਗਈ-'ਮਿਸਲਾਂ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤਾਕਤਵਰ ਹੋ ਰਿਹਾ, ਮਹਾਂ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭਾਰੀ ਸੋਨਾ ਲੈ ਕੇ, ਜੰਮੂ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਚੱਲ ਪਿਆ ਹੈ। ਸੈਨਾ ਦੀ ਕਮਾਨ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ 'ਚ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਨਾਰੋਵਾਲ, ਜਸੋਵਾਲ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਕਰ ਲਏ ਹਨ।

ਖਬਰ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਜੰਮੂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਘਬਰਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਕੀਤੀ। ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧੀ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਹੀ ਜਾਨੀ ਅਤੇ ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਸਨ। ਏਨੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅਗੇ ਵਧਦੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੰਮੂ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 3 ਕੋਹ ਦੀ ਵਿੱਥ 'ਤੇ ਫੌਜ ਨੂੰ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪੜਾਅ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।

ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਆਉਂਦਿਆਂ, ਛੋਟੇ ਕਸਬਿਆਂ ਦੇ ਮੁੱਖੀਆਂ ਤੋਂ ਓਹਰ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਨਜਰਾਨੇ ਹਾਸਲ ਹੋਏ ਸਨ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੂਰੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਵਿਚ ਸੀ। ਕੁਝ ਘੜੀ ਆਰਾਮ ਕਰਕੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੂਤ ਨੂੰ ਪਰਵਾਨਾ ਦੇ ਕੇ ਜੰਮੂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਫੋਨ ਭੇਜਿਆ-'ਜਾਂ ਈਨ ਮੰਨ ਲੈ, ਜਾਂ ਯੁੱਧ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾ।"

ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਜੰਮੂ ਦਾ ਰਾਜਾ, 20,000/- ਰੁਪਏ, ਕੀਮਤੀ ਵਰਕੇ ਅਤੇ ਇਕ ਹਾਥੀ ਲੈ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਅਰਜ ਕੀਤੀ, 'ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸੁੱਟ ਮਾਰ ਨਾ ਕਰਨੀ। ਮੈਂ ਹਰ ਸਾਲ ਮਾਲ ਗੁਜਾਰੀ ਵੀ ਅਦਾ ਕਰਾਂਗਾ '

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਮੰਨ ਲਈ। ਰਾਜੇ ਨੇ ਕੁਝ ਦਿਨ ਸ਼ਾਹੀ ਹਿਮਾਨ ਬਣਨ ਦਾ ਨਿਉਤਾ ਦਿੱਤਾ।

ਪਹਾੜਾਂ ਦੀਆਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਵਾਦੀਆਂ। ਨਦੀਆਂ, ਨਾਲੇ, ਕਰਨ। ਖੂਬਸੂਰਤ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੇ ਧਾਨ ਦੇ ਖੇਤ। ਚੀਲ ਦੇ ਰੁੱਖ। ਪਹਾੜੀ ਮਹਿਮਾਨ-ਨਿਵਾਜ਼ੀ ਦਾ ਆਨੰਦ ਜਾਣਦਿਆਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਸੱਚਿਆ, ਇਹ ਪੂਰਾ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਾ। ਜਮੀਰ ਤੱਕ ਜੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ ਆ ਜਾਏ। ਇਹਨਾਂ ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਪਰ ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦੇ ਜਾਨ ਭੂਲਣ। ਉਹ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਵੇਖਣ ਲੱਗਾ। ਰਾਜੇ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਵਾਤ ਵੇਖ ਕੇ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖੁਤਖੁਤੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹੀ ਕਦੇ ਮੇਰੀ ਵੀ ਅਜੇਹੀ ਸ਼ਾਨ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ।...

ਵਿਦਾ ਹੋਣ ਵੱਲੇ ਰਾਜੇ ਨੇ ਫਿਰ ਤੋਹੜੇ ਭੇਟ ਕੀਤੇ। ਵਾਪਸ ਮੁੜਦਿਆਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੌਸਮ ਦਾ ਰੁਖ ਵੇਖ ਕੇ ਸਿਆਲਕੋਟ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਭਸੀਨ ਪਿੰਡ ਕੋਲ ਫੌਜ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਹਲੀ ਬੈਠੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਜੰਮੂ ਵਿਚ ਵੀ ਕੋਈ ਟੱਕਰ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਸੈਨਾ ਪੂਰੀ ਕਿਸਮੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਿਆਲਕੋਟ ਵਿਚ ਵਿਰੋਧ ਤਾਂ ਹੋਇਆ। ਟੱਕਰ ਅਸਾਵੀਂ ਸੀ। ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਫੌਜ ਜਿੱਤ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਸੀ। ਸਿਆਲਕੋਟੀਏ ਡਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਨਵਾਬ ਨੇ ਦੁਪਹਿਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ।

1800 ਈ. ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਮਹੀਨਿਆ ਵਿਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੇਤੂ ਹੋ ਕੇ ਲਾਹੌਰ ਪੁੱਜਾ। ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿਚ ਈਰਖਾ ਅਤੇ ਘਬਰਾਹਟ ਫੈਲ ਗਈ। ਪਰ ਲਾਹੌਰ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਦੀਪਮਾਲਾ ਕੀਤੀ।

ਇਕ ਦਿਨ ਲਾਹੌਰ ਠਹਿਤ ਕੇ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਗੁੱਜਰਾਂ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਾਥੀ ਫਤੇਹ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ।

...

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਚਰਚੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹੱਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਫੈਲ ਗਏ। ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਅਜੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਲਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਉਸ ਤੱਕ ਵੀ ਜਾ ਪਹੁੰਚੀਆਂ।

ਇਧਰ ਸਤਲੁਜ ਦੇ ਆਰ ਅਤੇ ਪਾਰ ਦੋਹੀਂ ਪਾਸੀ ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰਾਂ ਵਿਚ ਆਪਸੀ ਫੁੱਟ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਉਜਾਗਰ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਜੰਗੀ ਅਜੇ ਵੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਹੋ ਜੇਹੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿਚ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ਾਤਰ, ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਸਤ ਅਤੇ ਨਿਡਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਜਾਰਜ ਥਾਮਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ, 'ਸਰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਸੀ ਵਿਵਸਥਾ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਸਰਦਾਰ ਆਏ ਦਿਨ ਵਫਾਦਾਰੀਆਂ ਬਦਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਮੇਰੀ ਇੱਛਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ ਤੱਕ 'ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ' ਭੁੱਲਦਾ ਵੇਖਾ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਲੋੜ ਜੰਗੀ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਆਪ ਦੀ ਮੁੱਲਵਾਨ ਰਾਇ ਦੀ ਉਡੀਕ ਹੈ।

ਜਾਰਜ ਥਾਮਸ ਦੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਬਾਰੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਦ ਸੁਣਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਬਾਰੇ ਸਾਰੇ ਵੇਰਵੇ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਲਏ।

-ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਰਜ ਥਾਮਸ ਨੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ। ਚੋਣ ਉਸ ਨੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਜੱਥਾ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਇਲਾਕੇ ਉੱਪਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਹਾਂਸੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਆਪਣੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਜਾਰਜਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਹਾਕਮ ਬਣ ਬੈਠਾ। ਜੱਦ ਅਤੇ ਪਟਿਆਲੇ ਤੱਕ ਲੁੱਟਾਂ ਮਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਉਸ ਦੀ ਅੱਖ ਲਾਹੌਰ 'ਤੇ ਹੈ ਦੁੱਖੀ ਹੋ ਕੇ ਨਾਭਾ, ਜੀਂਦ ਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਮਰਹੱਟਿਆ = ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਜਰਨੈਲ ਪੈਰ ਕੋਲ, ਅੰਗਰੇਜਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਮਦਦ ਲਈ ਮਿਲਣ ਗਏ ਸਨ।

ਨੇ ਸ਼ਰਤ ਰੱਖੀ, '.. ਏਸ ਮਦਦ ਬਦਲੇ ਰਿਆਸਤਾ ਦਾ ਕੁਝ ਭਾਗ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਤਾਂ ਸਰਦਾਰ ਮੁੜ ਆਏ। ਹੁਣ ਉਹ ਬਾਬਾ ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਕੋਲ ਸਲਾਹ ਲੈਣ ਲਈ ਆਉਣਗੇ।

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਖ਼ਬਰਦਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਰ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਭਾਂਪ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਲਾਹੌਰ ਉੱਪਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲੈਣ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਦੇ ਦੋਸਤ ਘੱਟ ਰਹੇ ਸਨ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਵੱਧ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਇਸ ਸਮੇਂ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਆਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਕੰਗੀ ਵਿਚਕਾਰ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਆਸਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਗੁਜਰਾਤ ਜਾ ਪੁੱਜਾ। ਇਥੇ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਤਾਬਿਆ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਕੇ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਹਣਤਾਂ ਪਾਈਆਂ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਾਲਾਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਅੰਗਰੇਜ਼, ਮਰਹੱਟੇ, ਰਾਜਪੂਤ, ਗੋਰਖੇ... ਸਭ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਲਈ ਬੇਠੇ ਹਨ। ਆਖ਼ਰ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਦੁੱਖੀ ਮਨ ਨਾਲ ਕਿਹਾ-ਗੁਰੂ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੂੰ ਅਕਲ ਕਦੇ ਆਉ ?

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਜਮੀਰ ਨੇ ਝੰਜੜਿਆ। ਉਹ ਉੱਠ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ। ਕਮਰ ਨਾਲੋਂ ਤਲਵਾਰ ਖੋਹਲੀ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਬ ਦੇ ਅੱਗੇ ਧਰ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਉੱਠਿਆ, ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਤਲਵਾਰ ਖੋਹਲ ਕੇ ਧਰ ਦਿੱਤੀ। ਹੋਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਕੀਤਾ। ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਸੰਨਾਟਾ ਸੀ। ਕੋਈ ਉੱਚਾ ਸਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੈ ਰਿਹਾ। ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ, ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰੀ ਬੈਠੇ ਸਿਮਰਨ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਅੱਖਾਂ ਖੋਹਲੀਆਂ। ਜੁੜੇ ਇਕੱਠ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ। ਫਿਰ ਇਕ ਤਲਵਾਰ ਚੁੱਕੀ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਤੇ ਤਲਵਾਰ ਪਹਿਨਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ, 'ਸਾਹਬ ਸਿੰਘ ਭੰਗੀ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ।

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦਰਸਾਈ। ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਫਿਰ ਬੋਲੇ :

-'ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਧੱਕਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ। ਗਰੀਬਾਂ ਉੱਪਰ ਜ਼ੁਲਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਦਾ ਨਾਸ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਪਰ ਤੇਰਾ ਰਾਜ ਹੋਵੇਗਾ।

ਬਾਬਾ ਬੇਦੀ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਅਤੇ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਰਦਾਰ ਵਿਚ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਜਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਕ ਨਵੇਂ ਜੋਸ਼ ਨਾਲ ਲਾਹੌਰ ਪੁੱਜਾ, ਜ਼ਮਾਨ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਦੂਤ ਉਸ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਉਡੀਕ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਫੋਰਨ ਮਿਲਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਲਈ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ।