ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪ੍ਰੋ. ਕੇਤਕੀ ਦੇ ਘਰ ਪੁੱਜਾ, ਉਹ ਪੱਸਲੀਆਂ ਉੱਪਰ ਪੱਟਾ ਲਗਾਈ ਆਰਾਮ ਕੁਰਸੀ ਉੱਪਰ ਬੈਠਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਬੋਲਿਆ, 'ਆਜਾ ਆਜਾ' ਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਇਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ ਕੁਝ ਬੋਲਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਹੱਥ ਦ
ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮਹਾਰਾਜੇ ਦੇ ਮਹਿਲ ਉਦਾਸ ਸਨ। ਜਦ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਹਾਰਾਜਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਬੀਮਾਰ ਸੀ, ਰਾਣੀਵਾਸ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੀ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਹੁਲਾਸ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੁਣਿਆ। ਦਾਸੀਆਂ ਦਾ ਹਾਸਾ-ਠੱਠਾ ਅਤੇ ਚੋਹਲ-ਮੋਹਲ ਗਾਇਬ ਸ
ਲਾਰਡ ਆਕਲੈਂਡ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਦਾ ਫਿਰ ਦੌਰਾ ਲਾਰਡ ਆਕਲੈਂਡ ਦਾ ਦੂਤ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਮਹਾਰਾਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਇਸ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਨੂੰ ਯਾਦਗਾਰੀ ਬਨਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਉਹ,
ਸ਼ਾਹ ਸੁਜਾਨ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਤੇ ਬਿਠਾਉਣ ਲਈ ਤਿੰਨ ਧਿਰੀ ਸੰਧੀ ਸ਼ਹਿ ਔਰ ਮਾਤ ਦੀ ਖੇਡ ਆਪਣੀ ਰਹਾਇਸ਼ ਉੱਪਰ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਾਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਨਾ ਹੀ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਸਾਰੇ ਚੁੱਪ ਸਨ
ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੇ 26 ਜਨਵਰੀ, 2024 ਨੂੰ ਆਪਣਾ 75ਵਾਂ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ, ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੇ ਪਰੰਪਰਾ, ਦੇਸ਼ਭਗਤੀ, ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਸ਼ਨ ਦੇਖਿਆ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਮੌਕੇ
ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਮੋੜ ਵਿੱਚ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਮਮਤਾ ਬੈਨਰਜੀ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ ਬੰਗਾਲ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ 42 ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟਾਂ ਆਜ਼ਾਦ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੜੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗ
ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿਚ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਲਈ 'ਪ੍ਰਾਣ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ' ਸਮਾਰੋਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਮੀਰਾ ਰੋਡ ਉਪਨਗਰ ਵਿਚ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ ਦੇ ਨਾਲ ਬੁਲਡੋਜ਼ਰ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ
ਅਯੁੱਧਿਆ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦੀ ਪੂਰਵ ਸੰਧਿਆ 'ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਮੁਰਮੂ ਦੇ ਦੋ ਪੰਨਿਆਂ ਦੇ ਪੱਤਰ ਦੇ ਦਿਲੋਂ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ 'ਸਬਕਾ ਸਾਥ, ਸਬਕਾ ਵਿਕਾਸ, ਸਬਕਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ' ਦੇ ਮੰਤਰ ਨੂੰ ਭ
ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੋਜ ਵਿੱਚ, ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸੰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਸਬੂਤਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣਾਇਆ ਹੈ ਪਰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਹ ਅਣਜਾਣ ਰਿਹਾ
ਅਯੁੱਧਿਆ ਦੇ ਰਾਮ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਰਾਮ ਲੱਲਾ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਬਾਬਰੀ ਮਸਜਿਦ-ਰਾਮ ਜਨਮ ਭੂਮੀ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਦਮ ਹੈ। 1949 ਵਿੱਚ ਮੂਰਤੀ ਦੀ ਦਿੱਖ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੇ
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਵਿਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨ ਸਦਾ ਕਬਾਬ ਵਿਚ ਹੱਡੀ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਕਦੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮੌਕਾ ਆਇਆ, ਇਹ ਦੇ ਗੁਆਢੀ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਬਣਕੇ ਚਿੰਬੜਦੇ ਰਹ
ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਆਪਣੀਆ ਜਿੱਤਾਂ, ਦਰ੍ਹਾ ਮੈਂਬਰ ਤੱਕ ਲੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਅਤੇ ਜਮਰੌਦ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਨਲਵੇ ਦੀ ਪੂਰੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਸੀ। ਇਲਾਕਾ ਨਿਵਾਸੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਬਾਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ
ਕੁਵਰ ਨੌਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲਈ ਜਿਵੇਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ-ਖੇੜਿਆਂ ਦੇ ਦਿਨ ਪਰਤ ਆਏ। ਇਸ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪ੍ਰਾਹਣਿਆ ਬਰਾਤੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਕੀਤੀ। ਦਿਲਕਸ਼ ਅਤੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਧੂ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ 'ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ' ਭੇਜਣ
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜਦ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਰਾਬ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਤੇ ਰਾਤ ਦੀਆਂ ਮਹਿਫਲਾਂ ਦੇਰ ਤੱਕ ਮਾਣਦਾ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਵਿਕਰਮੰਦ, ਫਕੀਰ ਅਜੀਜਉਦਦੀਨ ਰਹਿੰਦਾ। ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਤਾਂ ਪੈਂਦੀ ਹੀ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸੇਹਿਤ ਵੀ ਹੁਣ ਪਹ
ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਰੋਣਕ ਪਰਤ ਆਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਜਮਾਂਦਾਰ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸਿੰਘ, ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ, ਉਹ ਸਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀਆਂ ਤੋਂ ਆਸ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਕਰ ਉਗਰਾਹ ਕੇ ਲੈ ਆਇਆ
ਮਨ ਦੀ ਢਹਿੰਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਸ ਮਿਕਾਰ ਖੇਡਣ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਸਭ ਤੋਂ ਕਾਰਗਰ ਸੀ। ਅੱਜ ਬੱਲ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਆਮਦ ਨਾਲ ਭਾਵੇਂ ਉਸਦਾ ਜੀ ਪਰਚਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਰ ਸਿੱਧ ਵੱਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਦੀ ਹੱਦ
ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਉਣ ਕਾਰਨ ਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਾਹੁਣਚਾਰੀ ਕਾਰਨ, ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਜੇਕਾ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵੀ ਫੈਲ ਗਈ ਸੀ। ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜੇ, ਮਹਾਰਾਜੇ, ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਜਾਣਕੇ ਹੋਰਾਨ ਰਹਿ ਜ
ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਸੱਚਮੁਚ ਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਜਾਸੂਸ ਸਨ, ਜਿਹੜੇ ਸੈਲਾਨੀ ਬਣ ਕੇ ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨੀ ਬਣ ਕੇ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਹੋਰ ਵਰਾਂਸੀਸੀ ਲਾਹੌਰ
25 ਅਕਤੂਬਰ 1831 ਨੂੰ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ 16 ਹਜ਼ਾਰ ਘੋੜਸਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਲਾਮ-ਲਸ਼ਕਰ ਨਾਲ ਰੋਪੜ ਪੁੱਜ ਗਿਆ। ਇਕ ਉੱਚੇ ਟਿੱਲੇ ਉੱਪਰ ਮੁਲਾਕਾਤ ਲਈ ਜਗਾਹ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਮੰਡਪ ਆਪਣੀ ਅਨੋਖੀ ਆਤਾ ਨਾਲ ਚਮਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀ ਤੰਬੂ ਦੇ
ਪਿਛਲੇ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸੈਲਾਨੀਆ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿਚ ਪੂਰੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਅਤੇ ਦਰਿਆ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਲੇਫਟੀਨੈਂਟ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਬਰਨਚ ਸੈਲਾਨੀ ਬਣ ਕੇ ਘੁੰਮਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਜੈਕਮਾਉਣ ਯਾਤਰੀ ਬਣ ਕੇ ਆਇਆ।